Voorafgaand aan de meet-up Biodiversiteit in de Bloemkoolwijk liepen we op vrijdagmiddag 16 mei onder leiding van Peter Koelewijn en Chris Zeevenhoven door Elderveld en De Laar. Wat speelt er in deze Arnhemse bloemkoolwijken met betrekking tot de openbare ruimte, de gebouwde en vooral groene (leef)omgeving. Wat zijn de kwaliteiten, waar liggen de kansen? Lees hieronder de terugblik over deze wandeling.
POST 65 IN VOGELVLUCHT.
Door Chris Zeevenhooven.
Vanuit het Ooievaarsnest aan de snelweg van Arnhem naar Nijmegen hadden de CASA wandelaars een prachtig uitzicht op het jaarthema van studie en gesprek tijdens de CASA sessies: de Post 65 wijken.
Met Post 65 worden de karakteristieken van architectuur, stedenbouw en landschap aangegeven in de periode 1965-1990. In Arnhem gold dat met name de wijken die gebouwd zijn onder de noemer Groot Malburgen: van Immerloo, het Duifje, via Vredenburg naar Elderveld en De Laar tot Rijkerswoerd. Er zijn een ongelofelijke hoeveelheid woningen gebouwd in relatief korte periode. Kom er nog eens om.
De mei-wandeling begon boven in de toren van het OHRA kantoor dat omgedoopt is tot Landmark. Het was strak blauw en helder. Je kon ver kijken vanaf 86 meter hoog. Alleen de Eusebius is in Arnhem met 96 meter hoger. Paul Dirks heeft het gebouw, gemaakt met veel natuursteen, ontworpen. In 1996 werd het in gebruik genomen. Ik zag vanuit mijn vogelvlucht vooral veel groen en daken. Post 65 heeft veel groen en ziet er in Arnhem weinig stedelijk uit. Het gemeentebestuur wilde eigenlijk geen dubbelstad in Zuid. In Zuid moesten mensen rustig kunnen wonen en recreëren in de groene ruimten die de wijken omzoomden en groen dooraderen in de buurten zoals in Arnhem Noord met de landgoederen.
Weer terug op aarde begonnen we in De Laar Oost, met een wandeling door een macramé van woningen en groenstroken, naar de oude jagerswoning en bijgebouwen die ooit als wijkcentrum in gebruik waren, maar nu wacht op een exploitant. Er is alleen een kleine zorgboerderij overgebleven.
Vijftig jaar geleden is De Laar uit de klei omhoog getrokken. Er wonen nu 12.000 mensen. De Batavierenweg loopt dwars door de wijk en voor de bewoners is het De Laar Oost en De Laar West. Een aantal elementen van het voormalige landschap zijn behouden, zoals de Kroonse Wal die met een fietspad door de wijk loopt en waarmee je snel het station kunt bereiken.
In De Laar West zet het gebreide patroon van woningen zich voort. Het komt voort uit het Structuralisme als reactie op het strakke Nieuwe Bouwen. In Nederland heet het ook wel de Forum beweging naar het blad dat werd uitgegeven. Het moest gezelliger maar ook wat dichter bebouwd omdat het geld schaars werd. In De Laar, zo vertelde een wandelaarm is een Buurthuis, de Laarhof, bij de sporthal waar activiteiten worden georganiseerd.
Aan het eind van de Kroonsewal kom je bij station Arnhem Zuid, gebouwd op een viaduct. Dat geeft een mooi doorzicht naar de laatst gebouwde wijk in Arnhem, Schuytgraaf. De 2 groene velden tussen het station en De Laar moeten ruimte gaan bieden aan ruim 100 woningen.
De Metamorfosenallee is de verbindingsweg naar Schuytgraaf en gaat onder het station door en is ook de scheidslijn tussen De Laar en Elderveld. Elderveld is iets eerder gebouwd dan De Laar en heeft meer weg van een beetje CIAM en een beetje Forum. Het is allemaal iets overzichtelijker en ruimer opgezet met deels hoogbouw, die nu goed van pas komt om de vergrijzende bevolking op te vangen. In Elderveld wonen bijna 9.000 mensen en de grijze druk is 55%. Die van De Laar 36% en landelijk is het 20%. De grijze druk geeft de verhouding weer tussen ouderen het werkende deel van de bevolking. Het centraal gelegen winkelcentrum maakte de beste indruk tijdens de wandeling, overzichtelijk en met een mooie strakke overkapping. Centraal in de wijk zijn de scholen te vinden en de sporthal met aangeplakt wijkcentrum. Het straalde niet echt uit dat mensen er welkom zijn. Alle deuren waren dicht en overal stonden hoge hekken om de voorzieningen. Of dat nu de bedoeling was van het Structuralisme blijft een vraag.
Nog een kilometer te gaan door park Elderveld, langs de Elderhofseweg bij de Stoeterij waar docent Daan van der Linden van Hogeschool van Hall Larenstein vertelde over het initiatief van het Voedselbos, dat wordt aangelegd in plaats van een gepland zonneveld, met moestuintjes voor kinderen en andere groene activiteiten.
Op de kruising waar gekozen kon worden uit rechtsaf terug naar Landmark of linksaf naar café het Hart van Elden (ook wel Bonnie en Clyde) eindigde deze interessante wandeling, waar de wandelaars de inbreng leverden in het menu van de route. Dat Elden bijna 3.000 inwoners heeft en in 1966 door Arnhem is geannexeerd boeiden weinigen meer. Het is op de grens van Post 65 en de bitterballen lokten.
Elderveld en De Laar op de kaart!
Naar aanleiding van de wijkwandelingen geeft CASA een reeks ansichtkaarten uit waarop de architectuur van Arnhem Zuid wordt gevierd. De derde kaart, ontworpen door Karina Dimitriu, toont onder andere het kunstwerk Open Octaëder van Hans van Erven en is – zolang de voorraad strekt – gratis verkrijgbaar bij:
- Arnhem Noord | Citystore Arnhem, Dudok, Focus, Loopvis, Rozet, Stadhuis Arnhem.
- Arnhem Zuid | Animals and More, Apotheek De Laar, Apotheek Elderveld, Bonnie & Clyde, DA Drogisterij De Papaver, Diner 66, Huisarts J. Abdulraheem, Landmark Arnhem, Matserhuis, Rijnboulder, Sofram Eetcafé, Sportcentrum Elderveld, Zeeman Elderveldplein.
CASA Jaarthema 2025: ‘In Suburbia’
In 2025 organiseert CASA onder het motto In Suburbia een publiek programma met meet-ups en wandelingen waarin actuele opgaven en de vernieuwing van de bestaande naoorlogse, met name Post 65, wijken centraal staan. Arnhem Zuid vormt hierbij telkens de casus, maar daar Nederlands leefomgeving grotendeels uit deze periode stamt, zijn de onderwerpen die we agenderen landelijk relevant. Onze ambitie daarbij is om met ruimtelijk professionals én bewoners tot een inspirerend verhaal te komen en zo het grote publiek voor de nu noodzakelijke transities te enthousiasmeren, alsook meer waardering te kweken voor de alledaagse architectuur uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Wil je op de hoogte worden gehouden van dit programma? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief via casa-arnhem.nl
Deze programmareeks wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeente Arnhem, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de sponsoren van CASA.