Op vrijdagmiddag 21 maart organiseerde Arnhems architectuurcentrum CASA een wijkwandeling door Immerloo en ’t Duifje. De focus lag hierbij op de wisselwerking tussen leefomgeving en leefbaarheid.
In 2025 organiseert CASA – onder het motto In Suburbia – een publiek programma met meet-ups en wijkwandelingen waarin de actuele opgaven en vernieuwing van de bestaande naoorlogse wijken in Arnhem Zuid centraal staan. In dat kader – en in aanloop op de eerstvolgende meet-up Licht, Lucht en Leefomgeving – organiseerden we op vrijdagmiddag 21 maart een wijkwandeling door Immerloo en ’t Duifje. De focus lag hierbij op de wisselwerking tussen leefomgeving en leefbaarheid. Beide wijken zijn in de jaren zestig gebouwd volgens de idealen van het CIAM, maar in hoeverre zijn de idealen van licht, lucht en ruimte gerealiseerd en in stand gehouden? Tijdens de wandeling keken we naar de (ruimtelijke) kwaliteiten en de openbare ruimte; hoe kunnen deze worden aangepakt om de leefomgeving en zo de leefbaarheid te verbeteren? We liepen onder leiding van Chris Zeevenhooven en Peter Koelewijn van ’t Duifje naar Immerloo en brachten we onder meer een bezoek aan het Huis voor de Wijk. Daar werden we ontvangen door gastheer Meeuwes Muskee en vertelde Hans van Heijningen, die het schuldsaneringsproject Achter de Voordeur heeft opgezet, over de armste wijk van Nederland. Wat speelt hier allemaal en welke kansen liggen er? We eindigden voor een nagesprek met borrel in NiCo. Lees hieronder de terugblik over deze wandeling.
Schuldenproblematiek Immerloo maakt indruk op CASA wandelaars.
Door Chris ZeevenhoovenNa de wandeling door Malburgen wandelden we met de deelnemers door ’t Duifje en Immerloo. De CIAM wijken bij uitstek in Arnhem. Bij vertrek schetste Peter Koelewijn de principes van het CIAM (bedacht in 1929 en gerealiseerd in de zestiger jaren). Het gaat niet alleen om hoogbouw, maar ook om grondgebonden woningen op een sterk ruimtelijk stempel.
De tocht begon bij het eindpunt van lijn 3 in ’t Duifje vanwaar je kijkt naar de twee grote flats van Volkshuisvesting aan de Immerlooplas. De flats, die momenteel gerenoveerd worden, stralen een andere sfeer uit dan de flats in Immerloo. Na het passeren van het viaduct van de Pleyroute, staan in de armste wijk van Nederland, zes grote haaks op elkaar geplaatste flats van Volkshuisvesting en Vivare. Het is feitelijk maar een klein gebied dat heel knap wordt ingevuld door het stempel met de flats aan de ene kant van de brede ontsluitingsweg en de voorzieningen aan de andere kant. De scholen, waarvan eentje de eerste excellente school van Nederland, en de sportzaal zijn ook gebouwd in de jaren zestig. De moestuinen grenzen aan de zuidzijde van de Pleyroute. Een voormalig schoolgebouw is ingericht en wordt geëxploiteerd als Huis voor de Wijk. Sociaal ondernemer Meeuwes Muskee vertelde over het concept van werken voor de wijk vanuit en voor het Huis. Zijn drijfveren zijn liefde en betrokkenheid. Er zijn verschillende organisaties voor de bewoners om aan mee te werken, zoals een horecagroep, een groengroep en een klusgroep. Op termijn wil de organisatie zonder subsidie het werk doen.
Maatschappelijk werker Hans van Heiningen vervolgde met de aanpak van de schuldenproblematiek. Mensen raken te gestrest om te overleven met knellende schulden. Zo’n 60 gezinnen zouden geselecteerd worden om de schulden te saneren. Het betrof voornamelijk overheidsschulden met bedragen tot 5.000 euro. Daarop vielen de aanwezigen stil. Van Heiningens organisatie kreeg niet de opdracht om het uit te voeren. Hoe het nu gaat, bleef onduidelijk. Ten slotte vertelde de huismeester van Volkshuisvesting Richard Jurriens wat hij al decennia doet in Immerloo: de gaten dichtlopen en zorgen dat het leefbaar blijft en dat valt niet mee met de vele nationaliteiten die in Immerloo hun wooncarrière beginnen. Het gemeentelijk flankerend beleid is steeds beleid voor een paar jaar en dan stopt het weer. Nu ligt er een grote make over op tafel en Tim Nijs projectleider van de gemeente schetste een eerste contour. Blijft de stempel overeind of wordt de groene ruimte gebruikt voor bebouwing? Blijft er een scheiding tussen voorzieningen en wonen of worden ze gemengd. De plint vraagt ook om meer leven en activiteit. Voorbeeld is De Plint, een ontmoetingsruimte in een van de flats al een beetje duidelijk maakt. Na een laatste rondgang over het terrein werd duidelijk dat er ook flink veel sleet zit op de inrichting van de openbare ruimte. Er zijn hier en daar wat verbeteringen aangebracht, maar er is niet een duidelijk sterk groen profiel op het hele gebied en dat had een van de grote voordelen van CIAM moeten zijn. De wandeling werd opgebroken met het gevoel dat er werk aan de winkel is.
Immerloo op de kaart!
Naar aanleiding van de wijkwandelingen geeft CASA een reeks ansichtkaarten uit waarop de architectuur van Arnhem Zuid wordt gevierd. Deze tweede kaart zet de Zonnepoort in het Immerloopark letterlijk en figuurlijk in het zonnetje. Dit kunstwerk van de Oosterbeekse beeldhouwer Marius van Beek is Arnhems eigen Stonehenge; op 21 maart, 21 juni (midzomer) en 21 september valt het zonlicht op verschillende manieren op en door de poort en de overige stenen. Deze kaart, ontworpen door Karina Dimitriu, is – zolang de voorraad strekt – gratis verkrijgbaar bij:
- Arnhem Noord | Citystore Arnhem, Dudok, Focus, Loopvis, Rozet, Stadhuis Arnhem.
- Arnhem Zuid | AM Academy, Buro Malburgen, Gemeente Arnhem Loket Zuid, Grillroom Yakamoz, Huis voor de Wijk, Kinderwijkteam/Heel Arnhem Schoon, Kruiskerk, Meram Meubelen, Rijnboulder, Rozet Kronenburg.
CASA Jaarthema 2025: ‘In Suburbia’
In 2025 organiseert CASA onder het motto In Suburbia een publiek programma met meet-ups en wandelingen waarin actuele opgaven en de vernieuwing van de bestaande naoorlogse, met name Post 65, wijken centraal staan. Arnhem Zuid vormt hierbij telkens de casus, maar daar Nederlands leefomgeving grotendeels uit deze periode stamt, zijn de onderwerpen die we agenderen landelijk relevant. Onze ambitie daarbij is om met ruimtelijk professionals én bewoners tot een inspirerend verhaal te komen en zo het grote publiek voor de nu noodzakelijke transities te enthousiasmeren, alsook meer waardering te kweken voor de alledaagse architectuur uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Wil je op de hoogte worden gehouden van dit programma? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief via casa-arnhem.nl
Deze programmareeks wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeente Arnhem, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de sponsoren van CASA.